Formularium Ouderenzorg
Ijzer
Literatuur geraadpleegd tot: 30/05/2017
- Bij ferriprieve anemie is de toediening van ijzergluconaat in lage dosis, vóór de maaltijd, geïndiceerd.
Achtergrondinformatie
Natuurlijke bronnen
Het ijzer in de voeding komt voor onder twee vormen, haem en non-haem. Het eerste is van dierlijke oorsprong (vlees, pluimvee, vis) en het tweede van plantaardige oorsprong (groenten, peulgewassen, granen en fruit).
IJzerresorptie
Gastro-intestinale resorptie van ijzer gebeurt volgens de beschikbare ijzerreserve in het organisme: bij normale reserve 10% van het ingenomen ijzer, bij lage reserve 20 tot 30%. Op oudere leeftijd is er geen verminderde resorptie, maar wel een lagere opname van ijzer in de rode bloedcellen
Nader onderzoek bij ferriprieve anemie
In geval van ferriprieve anemie is een endoscopisch onderzoek (gastroscopie en/of coloscopie) geïndiceerd bij vrouwen boven de 50 jaar (willekeurige grens) die geen menorragie hebben en bij mannen boven de 50 jaar (willekeurige grens)
Bepaling van de ijzerstatus
De serumferritineconcentratie is de meest gevoelige en specifieke test om ijzertekort op te sporen. De test is moeilijker te interpreteren bij een acuut inflammatoir syndroom en het is dan wenselijk de test te herhalen. Er worden ook andere grenzen voor tekort voorgesteld in geval van hartfalen en nierfalen
Dosering
- Klassiek wordt 100 tot 150 mg elementair ijzer per dag aanbevolen
$ $ $ $ . - Bij een verhoogde PH ter hoogte van de maag (in geval van gastritis en/of gebruik van PPI's) is de ijzerresorptie verminderd waardoor bij een ernstige anemie een dosisverhoging noodzakelijk is
$ . - Bij ouderen boven de 80 jaar heeft de toediening van ijzer in een dosis van 15 mg per dag hetzelfde effect op het hemoglobinegehalte (maar met minder ongewenste effecten) als dosissen van 50 en 150 mg
$ .
Toedieningsvormen van ijzer
- Bij ferriprieve anemie zijn de meest aangewezen vormen van ijzer tweewaardige ijzerverbindingen (Fe++) zoals ijzerfumaraat, ijzergluconaat en ijzersulfaat omdat ijzer voornamelijk in deze vorm wordt opgenomen
$ . - IJzer wordt vrijwel uitsluitend in het eerste deel van de darm opgenomen, en omdat bij preparaten met vertraagde vrijstelling de grootste afgifte plaatsvindt in het distale deel van de darm, is de ijzeropname bij die preparaten theoretisch geringer, waardoor ze theoretisch niet aanbevolen worden
$ $ $ . - Ijzerfumaraat en ijzersulfaat zonder vertraagde vrijstelling zijn in België niet beschikbaar zijn
- Hierdoor valt de keuze noodzakelijkerwijze op ijzergluconaat.
Ongewenste effecten/toxiciteit
De belangrijkste ongewenste effecten van de inname van ijzerzouten zijn maaglast, diarree, obstipatie en zwarte stoelgang. Ijzersulfaattabletten kunnen ulceraties van de mondmucosa veroorzaken
Behandeling
Geselecteerd
Medicamenteus
Ijzergluconaat bij ferriprieve anemie
Geselecteerde geneesmiddelen: ijzergluconaat
In geval van anemie door ijzertekort is de toediening van ijzer per os aanbevolen. Toediening via parenterale weg kan nodig zijn bij slikproblemen, bij gebrekkige therapietrouw of als de orale behandeling ondoeltreffend is of kleine doses per os niet verdragen worden
Uit een RCT bij 80-plussers blijkt dat ijzer in een dosis van 15 mg/d hetzelfde effect heeft op het hemoglobinegehalte, met minder ongewenste effecten vergeleken met 50 en 150 mg. In plaats van te starten met de klassieke hoge dosis, kan men dus ook opteren voor een lage dosis en daarna de dosis geleidelijk verhogen bij onvoldoende respons. Omgekeerd kan men bij ongewenste effecten ook de dosis verlagen
Een systematische review van de Cochrane Collaboration onderstreept de zeer lage bewijskracht van het nut om ijzersupplementen toe te dienen in geval van ferriprieve anemie (zonder nierfalen) voor het criterium 'noodzaak tot transfusies' en dat er geen bewijs van winst voor de mortaliteit is
Conclusie
In geval van een ferriprieve anemie is het aangewezen om de oorzaak van het ijzertekort aan te pakken tegelijk met een (bij voorkeur) orale behandeling (zie hierboven). Men kan de toediening van ijzer via parenterale weg overwegen in geval van slikproblemen of bij intolerantie of ondoeltreffendheid van de orale behandeling ENKEL indien men er zeker van is dat de anemie veroorzaakt wordt door een ijzergebrek