Ga naar de inhoud
Let op: Om de gebruikerservaring op deze site te verbeteren gebruiken we cookies.
Menu
Login redactie

Formularium Ouderenzorg

Acute astma-aanval

Literatuur geraadpleegd tot: 28/02/2022

  • Bij een acute astma-aanval zijn kortwerkende β2-mimetica via inhalatie (SABA’s-salbutamol) en systemische corticosteroïden (methylprednisolon) eerste keuze.
  • SABA’s worden zo nodig toegediend bij volwassenen in geval van licht astma zonder risicofactor voor exacerbatie.
  • De combinatie van een ICS + formoterol (LABA) als rescue medicatie is bij ouderen nog onvoldoende onderzocht.
  • Kortwerkende anticholinergica via inhalatie (SAMA’s-Ipratropium) kunnen een additief bronchodilaterend effect geven bij dit van de SABA’s, of kunnen een alternatief zijn in geval van contra-indicatie voor β2-mimetica. Anticholinergica werken trager dan β2-mimetica.    
  • Systemische corticosteroïden zijn aangewezen in geval van ernstige exacerbatie, en dit in voldoende hoge dosis: bij volwassenen 40 à 80 mg methylprednisolon per dag gedurende een 7-tal dagen.
  • Er is geen plaats voor het gebruik van theofylline bij de behandeling van ouderen met astma.     
  • Hospitalisatie is noodzakelijk bij ernstige dyspneu, onvoldoende respons op kortwerkende β2-mimetica, expiratoire piekstroom onder de 50% van de verwachte waarde en/of zuurstofsaturatie onder de 92%.    
  • Noodzaak voor toenemend of regelmatig (bv. dagelijks) gebruik van SABA bij astma betekent dat de aandoening niet onder controle is, en dat een onderhoudsbehandeling moet worden gestart of dat de bestaande onderhoudsbehandeling moet worden herzien (inhalatietechniek, therapietrouw, dosering).

Behandeling

Geselecteerd

  • Kortwerkende β2-mimetica  zijn de basisbehandeling van de acute astma-aanval bovenop de eventuele bestaande onderhoudsbehandeling$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​.
    • Veiligheid: Het gebruik van β2-mimetica  (zowel kort- als langwerkende) bij ouderen moet steeds zorgvuldig overwogen worden. Het dosisafhankelijk optreden van tachyaritmieën of een verslechtering van een aanwezig ischemisch hartlijden zijn reële risico’s$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​.
    • Keuze van kortwerkend β2-mimeticum: Salbutamol is het enige kortwerkende  β2-mimeticum dat in monovorm beschikbaar is in België en wordt dus geselecteerd. Er is geen reden om systematisch nebuliseren te verkiezen boven het gebruik van een dosisinhalator met voorzetkamer$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​. Zie 
    • Langwerkende  β2-mimetica worden in de behandeling van een acute astma-aanval best niet gebruikt; de GINA richtlijn maakt een uitzondering voor formoterol, dat wegens zijn snelle werking overwogen kan worden, maar dan alleen bij patiënten die reeds inhalatiecorticosteroïden als onderhoudsbehandeling krijgen$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​.
  • Over het gebruik van systemische corticosteroïden bij de behandeling van exacerbaties van acuut astma bestaat weinig controverse$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​.
    • Of de corticosteroïden via orale (als de patiënt kan slikken), intramusculaire of intraveneuze weg worden toegediend, maakt weinig verschil$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​. Er is een dosis-respons effect, maar het heeft weinig zin om hoger te doseren dan 40 mg methylprednisolon per dag. Het duurt vier tot acht uur vooraleer er een effect waarneembaar is van de corticosteroïden$​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​. 
    • Methylprednisolon wordt geselecteerd.
    • Er is onvoldoende evidentie om te besluiten welke dosis en welke duur van een corticosteroïdenbehandeling het meest werkzaam is met de minste ongewenste effecten$​​​​​​​​​​​.
    • Een éénmalige orale toediening van 12 mg dexamethason bleek op vlak van herval niet even werkzaam als een 5 daagse orale behandeling met prednisolon 60 mg per dag. Het verschil was volgens de auteurs miniem waardoor een éénmalige toediening van dexamethason een optie kan zijn bij patiënten met slechte therapietrouw$​​​​​​​​. 

Geselecteerde geneesmiddelen

  • Het effect van een kortwerkend anticholinergicum (ipratropium) bij een acute astma-aanval is minder uitgesproken dan dat van een kortwerkend β2-mimeticum$​​​​​​​​​​​​. Het middel kan een alternatief betekenen in geval van contra-indicaties voor β2-mimeticum$​​​​​​​​​​​​.
  • Over het gebruik van systemische corticosteroïden bij de behandeling van exacerbaties van acuut astma bestaat weinig controverse$​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​​​.
    • Of de corticosteroïden via orale (als de patiënt kan slikken), intramusculaire of intraveneuze weg worden toegediend, maakt weinig verschil$​​​​​​​​​​​​. Er is een dosis-respons effect, maar het heeft weinig zin om hoger te doseren dan 40 mg methylprednisolon per dag. Het duurt zes tot acht uur vooraleer er een effect waarneembaar is van de corticosteroïden$​​​​​​​​​​​​.
    • Methylprednisolon wordt geselecteerd.
    • Er is onvoldoende evidentie om te besluiten welke dosis en welke duur van een corticosteroIdenbehandeling het meest werkzaam is met de minste ongewenste effecten$​​.  

Geselecteerde geneesmiddelen

  • Een kortwerkend anticholinergicum kan een additief bronchodilaterend effect geven bij een kortwerkend β2-mimeticum. De combinatie is dus zinvol bij een acute astma-aanval$​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​$​​​​​​​​​​.
    •  zie

Geselecteerde geneesmiddelen

Zuurstof kan bij een ernstige astma-aanval noodzakelijk zijn.  Indien zuurstof beschikbaar is, wordt de zuurstoftherapie gestart aan 10-15 liter/min en afgebouwd op geleide van de saturatie. Hierbij wordt gestreefd naar  een zuurstofsaturatie ≥ 94% $​​​​$​​​​.                                                         

Bij alarmsymptomen zoals uitputting, cyanose of bewustzijnsdaling is een dringende ziekenhuisopname aangewezen

Geselecteerde geneesmiddelen

Hospitalisatie is aangewezen indien het instellen van bovenstaande maatregelen$​:

  • binnen de 20 minuten geen merkelijke verbetering van de klinische toestand oplevert 
  • of wanneer de verbetering slechts van korte duur is (< 3 uur).

Niet geselecteerd

Theofylline IV bij astma-opstoten wordt niet aanbevolen. Het toevoegen van theofylline aan kortwerkende β2-mimeticum geeft geen extra bronchodilatatie (Cochrane review)$​​​.