Formularium Ouderenzorg
Onychomycose
Literatuur geraadpleegd tot: 14/02/2022
- Bij onychomycosen is een behandeling enkel bij immunogecompromitteerde patiënten of diabetes mellitus aanbevolen (GRADE 1C*) en kan verder ook om esthetische redenen overwogen worden, na mycologische bevestiging door microscopie of cultuur (GRADE 2C).
- Bij ouderen is behandeling om cosmetische reden niet gerechtvaardigd. Onychomycose is over het algemeen onschuldig en lokale hygiëne of nagellak (voor het cosmetische effect) volstaan in de meeste gevallen. Met een behandeling per os is mycologische genezing niet gegarandeerd (genezing bij ongeveer 50% van de patiënten), terwijl het risico op bijwerkingen en ernstige interacties met geneesmiddelen reëel is.
- Het Formularium Ouderenzorg selecteert:
- Niet-medicamenteuze behandeling:
- een vervormde of verdikte nagel zo nodig bijwerken met puimsteen of vijl, eventueel met ondersteuning van een pedicure.
- een lelijk verkleurde nagel zo nodig maskeren met nagellak
- Medicamenteuze behandeling: alleen bij patiënten met een hoog infectierisico (diabetes mellitus, immunosuppressieve behandeling of ziekte) en alleen na mycologische bevestiging:
- orale behandeling:
- bij infectie van de vingernagel: oraal itraconazol* ("pulstherapie")
- bij infectie van de teennagel: oraal terbinafine*
- *de keuze tussen de twee moleculen wordt ook bepaald door het individuele risico van de patiënt op medicijninteracties.
- lokale behandeling:
- ciclopirox lokaal: een alternatief maar minder effectief (zie BAPCOC)
- orale behandeling:
- Niet-medicamenteuze behandeling:
Behandeling
Geselecteerd
Niet-medicamenteus
Niet-medicamenteuze maatregelen
Onychomycosen komen frequent voor en hebben doorgaans een onschuldig karakter. In de meeste gevallen zijn de klachten van esthetische aard en is er geen medische noodzaak om de infecties te behandelen
Medicamenteus
Bij patiënten met een hoog infectierisico (diabetes mellitus, immunosuppressieve behandeling of ziekte) en alleen na mycologische bevestiging.: Bij onychomycose van de teennagel: oraal allylamine
Geselecteerde geneesmiddelen: terbinafine oraal
Orale behandeling wordt enkel aangeraden na zorgvuldig afwegen van voor- en nadelen
Werkzaamheid
Het beschikbare onderzoek is zeer beperkt en vaak van lage kwaliteit omwille van mogelijke publicatiebias en inconsequente definiëring van genezing
Veiligheid
Bij terbinafine komen vooral gastro-intestinale klachten voor. Reversibel smaakverlies kan voorkomen. 4% heeft voorbijgaande leverenzymstoornissen. In zeer zeldzame gevallen (beschreven in case reports ) zijn ernstige huidreacties (syndroom van Lyell en Stevens-Johnson), hepatitiden (met zelfs nood aan levertransplantatie), agranulocytose en angiooedeem beschreven
Er zijn meldingen van ernstig irreversibel gehoorverlies tot doofheid bij patiënten behandeld met terbinafine per os. Dit ongewenste effect is tot op heden niet opgenomen in de SKP
Bij itraconazol komen vooral gastro-intestinale bijwerkingen voor. Ook hierbij kunnen in zeldzame gevallen ernstige reacties optreden waaronder decompensatio cordis
Indien verwacht wordt dat deze middelen langer dan een maand worden gebruikt, adviseert de bijsluiter om vooraf de leverfuncties te controleren. Patiënten met een voorafbestaande leveraandoening hebben een verhoogd risico op leverschade. Bij hen zijn deze middelen gecontra-indiceerd
Zowel bij terbinafine als bij itraconazol dient men waakzaam te zijn voor geneesmiddeleninteracties
Richtlijnen en conclusie
Men beveelt aan onychomycosen enkel te behandelen bij complicaties (huidlaesies)
Prodigy en NHG bevelen oraal terbinafine aan als eerste keuze bij infectie met dermatofyten, bij candida-infecties is itraconazol de eerste keuze.
Geselecteerde geneesmiddelen
Bij patiënten met een hoog infectierisico (diabetes mellitus, immunosuppressieve behandeling of ziekte) en alleen na mycologische bevestiging.: Bij onychomycose van de vingernagel: azoolderivaat
Geselecteerde geneesmiddelen: itraconazol oraal
Werkzaamheid:
- Orale behandeling wordt enkel aangeraden na zorgvuldig afwegen van voor- en nadelen. De beslissing om peroraal te behandelen gebeurt best niet op esthetische basis, maar omwille van een risico van aantasting van de omliggende huid, en steeds op basis van een bevestigde diagnose (door middel van mycologisch onderzoek).
Veiligheid:
- Bij itraconazol komen vooral gastro-intestinale bijwerkingen voor. Ook hierbij kunnen in zeldzame gevallen ernstige reacties optreden waaronder decompensatio cordis
en leverschade . - Indien verwacht wordt dat deze middelen langer dan een maand worden gebruikt, adviseert de bijsluiter om vooraf de leverfuncties te controleren. Patiënten met een voorafbestaande leveraandoening hebben een verhoogd risico op leverschade. Bij hen zijn deze middelen gecontra-indiceerd
. Onderzoek naar dosering en duur van de behandeling laat echter niet zien dat bij een kortere behandeling minder bijwerkingen optreden . - Zowel bij terbinafine als bij itraconazol dient men waakzaam te zijn voor geneesmiddeleninteracties
. Terbinafine geeft minder risico op interacties dan itraconazole. Er zijn weinig onderzoeksgegevens betreffende het gebruik van itraconazole bij ouderen.
Richtlijnen en conclusie
Men beveelt aan onychomycosen enkel te behandelen bij complicaties (huidlaesies)
Prodigy en NHG bevelen oraal terbinafine aan als eerste keuze bij infectie met dermatofyten, bij candida-infecties is itraconazol de eerste keuze.
Geselecteerde geneesmiddelen
Bij oppervlakkige of bij distale en laterale subungeale onychomycose en/of contra-indicatie voor systemische aanpak: ciclopirox lokaal
Geselecteerde geneesmiddelen: ciclopirox lokaal
Lokale behandeling van onychomycose is slechts beperkt bestudeerd. Een lokale behandeling kan overwogen worden bij oppervlakkige of bij distale en laterale subungeale onychomycose en/of contra-indicatie voor systemische aanpak.
Er zijn in dit geval bewijzen van werkzaamheid van nagellak op basis van amorolfine
Evidentie over lokale toepassing van middelen op basis van azolen is schaars. Twee kleine studies vonden geen significant effect ten opzichte van placebo
Niet geselecteerd
Medicamenteus
Lokale azoolderivaten
Lokale azoolderivaten zijn onvoldoende bestudeerd bij de behandeling van onychomycose. Evidentie over lokale toepassing van middelen op basis van azolen is schaars. Twee kleine studies vonden geen significant effect ten opzichte van placebo