Formularium Ouderenzorg
Orthostatische hypotensie
Literatuur geraadpleegd tot: 02/02/2022
- Ondanks de hoge incidentie van orthostatische hypotensie zijn er weinig gegevens die de behandeling ervan ondersteunen. Bijzondere aandacht moet worden besteed aan niet-medicamenteuze maatregelen, zoals patiëntenvoorlichting; het verhogen van de zoutinname, het dragen van compressiekousen en slapen met het hoofdeinde van het bed omhoog kan helpen
- Bij orthostatische hypotensie moet men eerst de medicamenteuze behandeling herzien en zo nodig aanpassen/wijzigen. Verschillende geneesmiddelen kunnen orthostatische hypotensie uitlokken zoals: antihypertensiva (vooral die met een vaatverwijdend effect), diuretica, fenothiazinen, antidepressiva, α-blokkers, nitraten,... Chronische behandeling wordt steeds complexer met de leeftijd, vandaar het belang van een zorgvuldige afweging van de risico-batenverhouding van elk geneesmiddel.
- Fludrocortison acetaat wordt niet geselecteerd, Er zijn op dit moment onvoldoende gegevens om een uitspraak te doen betreffende het nut van fludrocortison als behandeling voor orthostatische hypotensie bij ouderen.
Introductie
- Orthostatische hypotensie wordt gedefinieerd als een daling van de systolische bloeddruk met minstens 20 mmHg, of van de diastolische bloeddruk met minstens 10 mmHg binnen de 3 minuten na het opstaan vanuit zit- of lighouding (zie Folia april 2013)
- Orthostatische hypotensie gaat gepaard met een verhoogd risico op 'all-cause'-mortaliteit, op optreden van myocardischemie of CVA
$ . - In een Nederlandse populatie van gemiddeld 68,5 jaar is er een correlatie tussen orthostatische hypotensie en het frequenter optreden van dementie
$ . - Orthostatische hypotensie komt heel vaak voor bij ouderen en lijkt toe te nemen met de leeftijd. Ook de recuperatietijd (tijd tot terugkeer naar een basale druk) lijkt toe te nemen met de leeftijd. Orthostatische hypotensie verloopt meestal asymptomatisch, maar kan aanleiding geven tot vallen en syncopes.
- In richtlijnen wordt het belang van niet-medicamenteuze maatregelen beklemtoond, zoals de patiënt leren na het liggen eerst te gaan zitten en dan pas traag op te staan, slapen met verhoogd hoofdeinde van het bed, het dragen van steunkousen of compressieverbanden Folia april 2013).
- Verschillende geneesmiddelen kunnen orthostatische hypotensie uitlokken: antihypertensiva (vooral deze met een vaatverwijdend effect), diuretica, fenothiazinen, antidepressiva, α-blokkers, nitraten. In geval van orthostatische hypotensie met risico (op vallen) moet men eerst nagaan welke medicamenteuze behandeling de patiënt toegediend krijgt.
- Stopzetting van de bloeddrukverlagende geneesmiddelen kan orthostatische hypotensie doen verdwijnen bij zeer oude patiënten met milde cognitieve stoornissen
$ .
Behandeling
Geselecteerd
Niet-medicamenteus
Steunkousen
Bij patiënten van gemiddeld 70 jaar met progressieve orthostatische hypotensie (na enkele minuten rechtstaan) vermindert het dragen van compressiekousen de symptomen (evenwichtsstoornissen, zwakte, hartkloppingen)
De bewijzen van werkzaamheid van niet-farmacologische behandelingen voor orthostatische hypotensie steunen op een gering aantal studies, met beperkte deelname van een heterogene oudere populatie
Liggend oefeningen doen
Oefeningen doen al liggend wordt geselecteerd gezien de afwezigheid van ongewenste effecten, ondanks beperkte bewijzen van hun werkzaamheid (weinig studies, kleine stalen, niet specifiek oudere populatie
- Een kleine case-controlstudie bij ouderen van minstens 65 jaar toont het nut aan om eerst de benen tienmaal volledig tegen weerstand te strekken alvorens op te staan om een plotse daling van de bloeddrukwaarden te voorkomen
$ . In de praktijk: men moet de benen 10 maal volledig strekken, vertrekkend van 60° gebogen heupen en 90° gebogen knieën en enkels om volledige strekking van deze gewrichten tegen elastische weerstand te bereiken.
Herziening of afbouw medicatie
Medicatiebeoordeling: evaluatie van chronisch medicijngebruik
- Bij orthostatische hypotensie moet men eerst de medicamenteuze behandeling herzien en zo nodig aanpassen/wijzigen. Bepaalde geneesmiddelen kunnen orthostatische hypotensie uitlokken zoals: antihypertensiva (vooral die met een vaatverwijdend effect), diuretica, fenothiazinen, antidepressiva, α-blokkers, nitraten,... Chronische behandeling wordt steeds complexer met de leeftijd, vandaar het belang van een zorgvuldige afweging van de risico-batenverhouding van elk geneesmiddel.
Bij hoogbejaarden met lichte cognitief moeilijkheden: Afbouw van antihypertensiva
Stopzetting van de bloeddrukverlagende geneesmiddelen kan orthostatische hypotensie doen verdwijnen bij zeer oude patiënten met milde cognitieve stoornissen.
Niet geselecteerd
Medicamenteus
Fludrocortison
Fludrocortison (100 µg/d, mineralocorticoïd uitsluitend beschikbaar als magistrale bereiding) werd enkel in heel kleine studies onderzocht
Een RCT bij 210 patiënten met frequente vasovagale syncopes
Conclusie
Er zijn op dit moment onvoldoende gegevens om een uitspraak te doen betreffende het nut van fludrocortison als behandeling voor orthostatische hypotensie bij ouderen.
Te vermijden
Medicamenteus
Etilefrine
De werkzaamheid van etilefrine in geval van orthostatische hypotensie is niet bewezen en dit geneesmiddel kan ernstige, onder meer cardiovasculaire ongewenste effecten veroorzaken