Formularium Ouderenzorg

Delen of pletten in functie van de vrijstelling van het actieve bestanddeel

Literatuur geraadpleegd tot: 16/02/2021

Vooraleer te delen of te pletten, moet nagegaan worden of het een vorm betreft met al of niet gewijzigde vrijstelling. Wegens het groot aantal geneesmiddelenvormen, is het onbegonnen werk een volledige lijst te geven van alle geneesmiddelen die mogen gedeeld of geplet worden. Enkele richtlijnen kunnen voor de lezer verhelderend zijn, maar vaak dient men geval per geval te bekijken.

Een wijziging in de vrijstelling van het actieve bestanddeel verkrijgt men door het aanwenden van speciale vormen en/of bijzondere fabricatietechnieken. Bij deze vormen met gewijzigde vrijstelling is de snelheid van vrijstelling van het actieve bestanddeel trager, langer of sneller.

 

Vormen met vertraagde vrijstelling:

Pletten van deze toedieningsvormen is gecontra-indiceerd.  Het vernietigen van de galenische vorm veroorzaakt een plotse vrijstelling van een grote dosis die oorspronkelijk bedoeld was om geleidelijk vrijgesteld te worden over een langere tijd. Hierdoor verhoogt het risico van overdosering en van ongewenste effecten. Pletten van deze toedieningsvormen is gecontra-indiceerd. Enkele geneesmiddelen die niet mogen geplet worden, zijn: Adalat Oros®, Biclar UNO®, MS Contin®, Selozok®, Tegretol CR®.

Dit betekent echter niet dat een vorm met vertraagde afgifte niet kan gedeeld worden. Dit staat dan vermeld in de bijsluiter: Selozok® en Tegretol CR® mogen wel gedeeld worden.

Conventionele gelulen die omhulde microgranules of pareltjes bevatten met vertraagde vrijstelling mogen, indien de bijsluiter dit vermeldt, geopend worden en de inhoud kan vermengd worden met voedsel of drank (bij voorkeur met water; er goed op letten dat alle pareltjes integraal ingenomen worden; niet kauwen of stukbijten,…). Voorbeelden: Lasix P®.

Maagsapresistente vormen:

Delen of pletten van dit soort geneesmiddelen is gecontra-indiceerd.  Bij vormen met verlengde vrijstelling gebruikt men een zuurbestendig omhulsel (zogenaamde maagsapresistente preparaten) zodat het actieve bestanddeel pas vrijgesteld wordt ter hoogte van de dunne darm. Deze toedieningsvorm laat toe actieve bestanddelen in te nemen die anders de maag zouden kunnen irriteren (bv. acetylsalicylzuur) of die degraderen door contact met maagsap (bv. eiwitsubstanties). Deze vormen laten eveneens toe dat het actieve bestanddeel onmiddellijk de plaats bereikt waar het zijn werking uitoefent (bv. Dulcolax bisacodyl®).

Het verbrijzelen van de galenische vorm kan, afhankelijk van het actieve bestanddeel, leiden tot ongewenste effecten ter hoogte van de maag of tot een verlies van de therapeutische werking. Delen of pletten van dit soort geneesmiddelen is gecontra-indiceerd. Voorbeelden: Cardioaspirine®, Dulcolax bisacodyl®, Losec MUPS®.

Sommige geneesmiddelen kunnen echter wel in water opgelost worden (niet in een alkalische drank zoals melk, waardoor de enterische omhulling kan oplossen). Tezelfdertijd antacida nemen is gecontra-indiceerd voor dezelfde reden. Voorbeelden: Losec MUPS®, Nexiam®.

Klassieke gelulen die omhulde microgranules of pareltjes bevatten, kunnen geopend worden en de microgranules vermengd met voeding of drank (bij voorkeur met water; er goed op letten dat alle pareltjes integraal ingenomen worden; niet kauwen of stukbijten,…). Controleer steeds de bijsluiter voor de toedieningswijze. Voorbeelden: Creon®, Dakar®.

Vormen met versnelde vrijstelling:

Voor deze toedieningsvormen heeft pletten geen zin.  Het gaat hierbij om bruistabletten, gelyofiliseerde vormen en Instant-vormen, bestemd voor patiënten met slikproblemen of voor patiënten die moeite hebben hun geneesmiddel met water in te nemen. Voor deze toedieningsvormen heeft pletten geen zin. Het delen van deze tabletten kan overwogen worden. Indien er echter geen optimale bewaring is, bestaat er een groot risico dat het restant tenietgaat (gezien de grote vochtgevoeligheid).

Hiertoe behoren ook de sublinguale toedieningsvormen waarbij de absorptieplaats belangrijk is. Deze vormen moet men laten smelten onder de tong, waar het actieve bestanddeel wordt geabsorbeerd zonder het eerste-passage fenomeen ter hoogte van de lever te ondergaan. Inslikken kan de werkzaamheid van het geneesmiddel gedeeltelijk of geheel teniet doen. Deze toedieningsvorm mag niet geplet worden. Sublinguale toedieningsvormen kunnen wel deelbaar zijn (bv. Cedocard®, sublinguale tabletten). Controleer hiervoor steeds de bijsluiter.