Formularium Ouderenzorg
Fissura ani
Literatuur geraadpleegd tot: 11/03/2022
- Een symptomatische behandeling wordt geselecteerd: maatregelen ter bevordering van een vlotte ontlasting evenals eenvoudige lokale maatregelen (na elke stoelgang zacht toilet met zeepvrij water en vervolgens voorzichtig drogen).
- De eerste optie bestaat uit het lokaal aanbrengen van lidocaïne 3% in lipofiele crème TMF (een crème met vaseline) vóór de ontlasting en na de ontlasting lidocaïne 3% en zinkoxide 5% in lipofiele crème TMF (magistrale bereidingen).
- Als er met een lidocaïnevaselinecrème na 4 weken onvoldoende genezing is bereikt, kan lokale diltiazem 2% in lipofiele crème TMF worden overwogen (magistrale bereiding). Lokale toepassing van diltiazem 2% heeft echter een matig effect op de genezing, met een vrij grote kans op recidief
- Zalven op basis van nitraten en botulinetoxine-injecties worden niet geselecteerd. Deze behandelingen zijn vergelijkbaar met lokale behandeling met diltiazem, recidieven bij het staken van de behandeling komen vaak voor en ze zijn duur. Bovendien hebben patiënten die met nitraten worden behandeld een significant verhoogd risico op soms ernstige hoofdpijn.
- Chirurgische behandeling is de voorkeursbehandeling bij refractaire vormen van fissuren.
Belangrijkste wijzigingen
-
Indien een lidocaïnevaselinecrème geen genezing geeft binnen de 4 weken of onvoldoende pijnstillen werkt kan men topisch diltiazem 2% overwegen. Isosorbidedinitraat wordt niet meer geselecteerd : diltiazem heeft dezelfde (weinig onderbouwde) werkzaamheid, moet minder frequent worden aangebracht, geeft geen hoofdpijn en is goedkoper.
Epidemiologie
- Anale fissuren zijn frequent bij kinderen of personen van middelbare leeftijd
$ - Acute anale fissuren zijn veel frequenter dan chronische anale fissuren
$ . - Primaire anale fissuren zijn zeldzaam bij ouderen, bij een anale fissuur bij een oudere is er meestal een onderliggende oorzaak te identificeren
$ .
Definitie en indeling
Een anale fissuur is een ulceratie op de grens van de anus verlopend in de lengterichting
Men spreekt van
- een acute anale fissuur indien ze niet langer dan 6 weken aanwezig is.
- een chronische anale fissuur indien ze langer dan 6 weken aanwezig is.
- een primaire anale fissuur indien er geen onderliggende oorzaak is.
- een secundaire anale fissuur indien er een onderliggende oorzaak aanwezig is (constipatie, inflammatoir darmlijden, rectale maligniteit).
Behandeling
Geselecteerd
Niet-medicamenteus
Basisbehandeling: Symptomatische aanpak
- Maatregelingen ter bevordering van een vlotte stoelgang.
- Eenvoudige lokale maatregelen (na elke stoelgang zacht toilet met zeepvrij water en vervolgens voorzichtig drogen).
Medicamenteus
Eerste keuze: Lidocaïnevaselinecrème (+/- zinkoxide)
Geselecteerde geneesmiddelen: Lidocaïne vaselinecrème , Lidocaïne-Zinkoxide vaselinecrème
- Lokale applicatie van een crème o.b.v. lidocaïnevaselinecrème (30mg/g)
$ (zonder cortisone) vóór de defecatie en zinkoxidezalf nadien, is een pragmatische optie, gestoeld op ouder bewijsmateriaal$ $ . - Om de pijn van een anale fissuur te verlichten, kan voor en na de ontlasting een lokaal verdovingsmiddel zoals lidocaïne anaal worden aangebracht
$ . Langdurig gebruik van een lokaal verdovingsmiddel kan leiden tot allergieën
Indien een lidocaïnevaselinecrème na 4 weken onvoldoende genezing biedt: Diltiazem lokaal
Geselecteerde geneesmiddelen: Diltiazem lokaal
- Diltiazem lokaal is niet werkzamer dan isosorbidedinitraat maar moet minder worden aangebracht,
$ . De frequentie van hoofdpijn lijkt lager te zijn dan bij behandeling met nitroglycerine en kost minder. De werkzaamheid ervan is, net als die van isosorbidedinitraat, weinig onderbouwd$ $ . - Indien een lidocaïnevaselinecrème (30mg/g) geen genezing geeft binnen de 4 weken, kan men topisch diltiazem 2% overwegen.
Doorverwijzing
Bij refractaire vormen: Chirurgie
Bij refractaire vormen van fissura ani is chirurgische aanpak de voorkeursbehandeling
Niet geselecteerd
Medicamenteus
Zalf op basis van isosorbidedinitraat
De werkzaamheid van topisch isorbidedinitraat is weinig onderbouwd
Zalf op basis van nitroglycerine
Een zalf voor anorectaal gebruik op basis van nitroglycerine 0,4 % (Rectogesic®) wordt voorgesteld voor pijnverlichting bij chronische anale fissuren [zie Folia oktober 2007]. Een zalf op basis van isosorbidedinitraat, een ander nitraat, kan magistraal worden voorgeschreven (isosorbidedinitraat, hydrofobe zalf à 1 % TMF). Volgens een Cochrane review [ Cochrane Database Syst Rev 2012; 2 Art. No.:CD003431 (doi:10.1002/14651858.CD003431.pub3.)] over niet-chirurgische behandeling van anale fissuren, leidt een behandeling met zalf op basis van nitroglycerine (0,2 tot 0,4 %) tot een statistisch significante, maar geringe verhoging van het genezingspercentage van anale fissuren in vergelijking met placebo (48,9% versus 35,5%). In vergelijkende studies lijkt de zalf op basis van nitraten even doeltreffend als een lokale behandeling met botulinetoxine (indicatie niet vermeld in de Samenvatting van de Kenmerken van het Product of SKP) of met een calciumantagonist (bv. diltiazem-gel, in magistrale bereiding à 2 %). Bij de patiënten behandeld met nitraten was er een significant verhoogd risico van soms ernstige hoofdpijn. Het besluit van de auteurs van de Cochrane review is dat de doeltreffendheid van medicamenteuze behandelingen bij de aanpak van chronische anale fissuren in het algemeen beperkt is; daarenboven zijn er frequent recidieven bij stopzetten van de behandeling. (zie Folia januari 2013).
Botulinetoxine-injecties
Botulinetoxine-injecties blijken effectiever dan topische applicatie van nitroglycerine
Er is grote kans op herval (42%)